Quận Đoàn 3 ngày nay được hình thành từ hai lực lượng: thứ nhất là lực lượng do Trung ương Đoàn nhân dân cách mạng Việt Nam (miền Nam) cử về và từ lực lượng tại chổ trưởng thành từ hoạt động đấu tranh của các phong trào học sinh - sinh viên, công nhân lao động qua các thời kỳ. Từ những ngày đầu chỉ với 150 đoàn viên thanh niên đầu tiên đến nay toàn Quận đã có 10.345 đoàn viên với 55 cơ sở Đoàn và 402 chi đoàn bộ phận trực thuộc cơ sở. Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Quận 3 đã từng bước lớn mạnh và trưởng thành bằng chính những phong trào, những chương trình hành động cách mạng và những việc làm thiết thực của từng người đoàn viên, hội viên, đội viên qua các thời kỳ.
Ngay từ khi mới thành lập, Đoàn viên thanh niên Quận 3 đã tích cực thực hiện nhiều nhiệm vụ quan trọng: thu hồi vũ khí, kêu gọi ngụy quân, nguỵ quyền ra trình diện, tổ chức ra quân vì trật tự xã hội, phát gạo cho dân nghèo trong những ngày đầu giải phóng. Qua từng giai đoạn, phong trào đã được phát triển rộng rãi và có chiều sâu và chất lượng hơn. Từ những năm 1978 tuổi trẻ Quận 3 đã có mặt trên khắp nẻo đường đất nước, làm bất cứ việc gì mà Đảng và nhân dân cần, từ những đội hình thanh niên giúp đồng bào ở các khu kinh tế mới Hố Bò (Đồng Nai), Bình Thành (Long An), Sông Bé, đội hình thanh niên xung kích bảo vệ an ninh tổ quốc, liên đội thanh niên xung phong... đã ra đời cho đến hình ảnh những đoàn viên, thanh niên Quận 3 đã chiến đấu với thiếu thốn về lương thực, khắc nghiệt về thiên nhiên, những cơn sốt rét, mưa rừng, mưa đá, thác lũ, những buổi trưa nắng cháy da người ở nông trường Lê Minh Xuân, Trần Quang Cơ, Đắc Nông, La Ngà... để làm xanh hơn, ngọt hơn từng cánh rừng, dòng sông, con suối. Đến những năm đầu của thế kỷ 21, thế kỷ của nền kinh tế tri thức và khoa học công nghệ, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Quận 3 luôn thể hiện là lực lượng xung kích đi đầu trong việc tập hợp, giáo dục thanh thiếu niên, tổ chức các hoạt động khơi sức tình nguyện đồng thời vận động các nguồn lực chăm lo cho thanh thiếu nhi trong Quận.
Trong năm 2005 và trong 6 tháng đầu năm 2006 vừa qua, hoạt động Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi Quận 3 đã đạt được nhiều hiệu quả thiết thực. Công tác giáo dục được tập trung thực hiện với nhiều giải pháp như tổ chức các đợt sinh hoạt chính trị tư tưởng, đã có 99,5% ĐVTN học tập 6 bài lý luận chính trị, phối hợp với Ban Tuyên Giáo Quận uỷ và Trung tâm Bồi dưỡng chính trị Quận tổ chức hội thi Olympic Mác Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh với sự tham dự của 23 đội gồm 115 đoàn viên dự thi và hơn 3000 cổ động viên qua các đêm thi.
Các nội dung giáo dục truyền thống cách mạng, truyền thống dân tộc và định hình lối sống đẹp trong thanh thiếu nhi được thể hiện rõ nét qua cuộc vận động "Học tập theo gương các anh hùng liệt sĩ trẻ tuổi - Mãi mãi tuổi hai mươi" với các diễn đàn "Khát vọng tuổi hai mươi và lý tưởng cách mạng của thanh niên ngày nay", đã có 2.763 bài viết cảm nhận của ĐVTN sau khi đọc tác phẩm "Mãi mãi tuổi hai mươi", "Nhật ký Đặng Thùy Trâm", phối hợp với Hội LHPN tổ chức hội thi thuyết trình "Có một người con gái tuổi hai mươi". Liên hoan các đội nhóm tuyên truyền ca khúc cách mạng " Đất nước trọn niềm vui", hội thi Sân khấu hóa tái hiện các nhân vật lịch sử "Ngọn lửa tuổi trẻ" đều được sự tham gia tích cực của đoàn viên thanh niên Quận 3. Các hoạt động hội trại truyền sống, đêm hội văn hoá, diễn đàn trẻ, các hội thi, sinh hoạt dưới cờ, giao lưu, nói chuyện truyền thống...vẫn được các cơ sở Đoàn duy trì.
Hoạt động khơi sức tình nguyện của thanh niên đa dạng, phong phú và có sức thu hút thanh niên ngày càng tăng. Chiến dịch tình nguyện "Mùa hè xanh" thu hút mỗi năm gần 1500 đoàn viên, học sinh, sinh viên Quận 3 đăng ký làm chiến sĩ tình nguyện, rồi đến chiến dịch tình nguyện "Vì trật tự an toàn giao thông" thu hút gần 16.000 lượt thanh niên tham gia mỗi đợt ra quân, rồi chiến dịch tình nguyện "Kỳ Nghỉ hồng" qua 2 năm 2005, 2006 trong những ngày nghỉ cuối tuần thanh niên công nhân Quận 3 bằng chuyên môn của mình đã đến xã Phước Lộc - Nhà Bè khám chữa bệnh cho dân nghèo, làm đường nông thôn liên ấp, tổ chức sân chơi, tặng quà, bánh cho trẻ em nhân dịp Tết Nguyên Đán, Tết Trung Thu, xây dựng nhà tình bạn và tặng xe đạp cho thanh niên khó khăn... Thanh niên lực lượng vũ trang của Quận đã thể hiện tinh thần xung kích trong các "Ngày tình nguyện vì dân" với các hoạt động làm ra quân nhắc nhở người dân nâng cao tinh thần cảnh giác phòng chống tội phạm, vệ sinh môi trường. Với hoạt động chăm lo cho thanh niên, trong năm 2005 vừa qua Đoàn - Hội đã giới thiệu việc làm cho 391 thanh niên, trao 263 suất học bổng, 39 giải thưởng khuyến học, vận động 228 thanh niên lao động tự do tiếp tục ra lớp học phổ cập THPT và THCS, ngoài ra Đoàn - Hội tổ chức nhiều sân chơi thanh niên dành cho từng đối tượng thanh niên, tổ chức Lễ hội Rồng Tiên dành cho TN học sinh….
Bên cạnh đó, hoạt động của Hội LHTN đã thu hút 2120 thanh niên vào Hội với nhiều hoạt động thiết thực như Hội thi tay nghề mứt, Hội thi Phục vụ viên trẻ giỏi trong các chi hội nhà hàng, quán ăn trên địa bàn Quận, đã thành lập 01 Đoàn cơ sở Ngoài Quốc Doanh và 17 chi hội ngoài quốc doanh. Hội đã hỗ trợ cho 42 dự án trong năm 2005 và 46 dự án trong 6 tháng đầu năm 2006 cho thanh niên vay vốn làm kinh tế, học tập với tổng số tiền 223,3 triệu đồng.
Hoạt động của các em đội viên, thiếu niên nhi đồng Quận đã diễn ra sôi nổi, là đơn vị đứng thứ hai trên địa bàn Thành phố về hoạt động Đội và phong trào thiếu nhi trong năm 2005. Từng em đội viên, thiếu niên nhi đồng đều tích cực tham gia những hoạt động Đội tiêu biểu như chiến dịch "Nụ cười hồng", phong trào "Hành quân theo bước chân những người anh hùng", đặc biệt là đợt hoạt động chào mừng kỷ niệm 65 năm ngày thành lập Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh vừa qua với các hoạt động Đi bộ Đồng hành của 1000 đội viên, thiếu niên, hội thi Búp Măng Xinh, Đêm hội văn hóa kỷ niệm …Song song đó, các hoạt động chăm lo cho thiếu nhi có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, khuyết tật, cơ nhỡ luôn được quan tâm như hoạt động chăm lo nhân dịp Tết Trung Thu, Tết Nguyên Đán. Hoạt động của Trung tâm Hoạt động Thanh thiếu nhi đã được nâng chất như đội Sơn Ca của Trung tâm đã tham gia và đạt nhiều giải xuất sắc trong các hội thi "Tiếng hát măng non truyền hình" năm 2005, 2006; phối hợp với Nhà Thiếu nhi TP tổ chức Liên hoan Búp Sen Hồng tại TP.HCM lần thứ 13 - cụm 8 năm 2005 và tham gia Liên hoan Búp Sen Hồng lần 14 tại tỉnh Khánh Hòa tháng 7 năm 2006 vừa qua. Ngoài ra Trung tâm là sân chơi bổ ích cho các em thiếu nhi với các lớp năng khiếu như đội Sơn Ca: 86 em, lớp võ Karatedo: 38 em, lớp võ Taekwondo: 36 em, đội trống, đội kèn: 120 em...
Phong trào lớn mạnh đã trui rèn cán bộ Đoàn ngày càng lớn mạnh, trưởng thành. Mỗi người đoàn viên, thanh niên chúng ta hôm nay luôn tự hào về anh Đỗ Quốc Dân, chị Hồ Thị Mười, anh Phạm Thanh Xuân, anh Nguyễn Thanh Chín, anh Huỳnh Văn Tưởng, chị Phạm Thị Hai, anh Phạm Ngọc Liên, chị Nguyễn Thị Thanh, anh Nguyễn Văn Trãi, chị Nguyễn Thị Lệ, anh Hà Phước Thắng, chị Vũ Thị Tường Vy là các anh chị Bí thư Quận Đoàn qua các thời kỳ và rất nhiều anh chị từng là Phó Bí thư, Ủy viên Thường vụ Quận Đoàn, Bí thư Đoàn các phường nay là lãnh đạo các đơn vị thuộc sở, ban, ngành thành phố, trưởng, phó phòng, ban, ngành, trung tâm, công ty, đơn vị trực thuộc Ủy ban Nhân dân Quận, trưởng, phó, chuyên viên các Ban Đảng Quận ủy, lãnh đạo Ủy ban MTTQ và các đoàn thể Quận, Bí thư Đảng ủy, chủ tịch UBND các phường. Sự trưởng thành của phong trào Đoàn, Hội, Đội cũng như sự trưởng thành của các anh, chị là động lực rất lớn cho cán bộ Đoàn và đoàn viên ngày hôm nay cùng nỗ lực phấn đấu, cống hiến, rèn luyện góp phần xây dựng Quận 3 ngày càng văn minh, giàu mạnh, nghĩa tình.